Andrea Zef Skanjeti- 1906-1992

Andrea Zef Skanjeti 

[20.gusht 1906 – 29 nentor 1992]

ishte regjisor, dramaturg shqiptar nga Shkodra. Lindi ne Shkoder me 20.08.1906, Vdiq  më 29 nëntor të vitit 1992.

Në moshën 12-vjeçare shkroi dramën e tij të parë “Kusarët”, e cila tërhoqi vëmendjen e specialistëve. Në vitin 1946 u emërua regjisor në Shtëpinë e Kulturës, Shkodër. Ka vënë në skenë shfaqjen me tri akte “Dasma shkodrane”, e para në llojin e vet në Shqipëri, gjithashtu operën e parë shqiptare “Mrika” të Prenk Jakovës me Libret të Llazar Siliçit, e cila pati sukses të jashtëzakonshëm. Skanjeti njihet si themeluesi i Teatrit të Kukullave dhe ndër nismëtarët kryesorë të krijimit të Estradës së Shkodrës. Po ashtu shkroi edhe dramën e ndarë në tri akte "Nora".

I është dhënë titulli “Artist i Popullit” më 28 Nëntor 1992.

Veprimtaria e përgjithshme artistike e A. Skanjetit ka një shtrirje në kohë gati gjysëm shekullore dhe përmblidhet:

1. Krijimtaria Teatrale

a. 22 drama, komedi, melodramma, skece estrade etj.

b. 27 pjese teatrale te perkthyera e te adaptuara.

c. 8 pjese per teater kukullash.

2. Regjisure

a. rreth 75 pjese teatrale shqiptare dhe te huaja te vena ne skene, nga te cilat 20 me aktoret e Teatrit “Migjeni” te Shkodres.

b. 20 platforma regjisoriale.

c. 30 pjese teatrale me grupe diletantesh te klubeve dhe shoqerive te ndryshme te Shtepise se Kultures Shkoder, qendrat e punes, Shtepine e Pionierit, shkollat etj.

3. Krijimtaria ne proze

a. Rreth 45 tregime

4. 100 vjet teater ne Shkoder, 1879-1979 (Kujtime), botuar liber ne vitin 2002.

5. 4000 vjet nga urtesia boterore (Anekdota), botuar liber ne vitin 2006.

6. Fjalori Italisht-Shqip ( I pabotuar)

7. Filatelist (Koleksionin e pullave shqiptare e ka pothuajse te plote)

Andrea Skanjeti, mësuesi i guximshëm i talenteve

Shtysën për të përkujtuar 101-vjetorin e lindjes së Artistit të Popullit, regjisorit të shquar, Andrea Skanjeti (1906-1992), apo për "të shlyer" disi, një 100 vjetor të shkuar e të papërkujtuar të tij, e mora, nga i nipi, Zefi, shoku im. Pati mirësinë të më dhuronte veprën postume, librin me anekdota "4000 vjet nga urtësia botërore", të mbledhur e përkthyer nga xhaxhai i tij, A. Skanjeti. Shtanga kur në kopertinën e prapme pashë CV e tij. "Paskësh patur 100-vjetorin e lindjes, po s'kam dëgjuar për ndonjë aktivitet, - i them. "Eh, - ofshani shoku im, - kush me u kujtue…". Vite më parë, MKRS, ku unë punoja atëherë, i kishte refuzuar padrejtësisht mbështetjen financiare për botimin e këtij libri të mbetur në dorëshkrim. Ky dikaster, në jo pak raste, vazhdon të bëjë shurdhin para dukurisë tipike shqiptare, që dhjetra e dhjetra vepra me vlerë të personaliteteve të letërsisë, artit e kulturës, të gjallë apo jo, mbeten ende në dorëshkrime, për arsye financiare, apo edhe ngaqë ua zënë përherë rrugën më të shkathtët, ose fitimtarët e përhershëm të projekteve, të cilët, duke mbijetuar "nën dardhë", natyrisht nuk lënë pa ndonjë gjë edhe firmëtarët zyrtarë të këtyre projekteve...Pa lë, ka autorë, që fatkeqësisht "shesin" copyright-in e veprës së tyre "për bukën e gojës" te ndonjë botues gjahtar… Përkundër, duhet thënë, rrofshin e qofshin pinjollët amanetqarë kulturëdashës, të cilët e bëjnë mirë atë që duhet ta bëjë vetë shteti i tyre, të paktën, si homazh dhe shpërblim i vonuar për atë punë shumëvjeçare e në heshtje që bënë në dobi të kulturës sonë kombëtare paraardhësit e tyre. Kjo konsideratë m'u përforcua, kur mora thuajse në një kohë veprat postume "Anekdota", të zgjedhura e të përkthyera nga Dr. Ihsan Çabej, të botuar nën kujdesin e së mbesës, Brikena Çabej, si dhe "Humor shkodran", mbledhë e rreshtue prej Gjush Sheldisë, e të botuar me iniciativën e të birit të autorit, Pashkos.

Pra, ishte këmbëngulja e përkushtimi fisnik i Zefit, ashtu siç kishte vepruar edhe më parë me librin tjetër të rëndësishëm "100 vjet teatër në Shkodër 1879-1979. Kujtime" (Tiranë, 2002, mbështetur nga Fondacioni "Fan Noli dhe Bashkia e Shkodrës), që bëri të mundur nxjerrjen në dritë të këtij libri. Ashtu si dhe besoj që do të jetë po ai që do të vazhdojë botimin e pjesës tjetër të veprës së Andrea Skanjetit, tregimet e novelat e zgjedhura, fjalorin italisht-shqip etj.

Para se të ndalem te përvijimi i portretit në suazën e një shkrimi të tillë të njeriut fisnik, regjisorit të talentuar të qytetit të Shkodrës, mjeshtrit të skenës Andrea Skanjeti, le të shpalosim shkurtazi për lexuesin e gazetës një bilanc të veprës së tij, e cila ka një shtrirje kohore gati gjysmëshekullore. Është autor i 22 dramave, komedive, melodramave, skeçeve të estradave etj; ishte regjisori i parë i teatrit profesionist "Migjeni" dhe vuri në skenë rreth 75 pjesë teatrale shqiptare dhe të huaja, nga të cilat 20 me aktorët e teatrit "Migjeni" të Shkodrës; regjisor i Operës së parë shqiptare "Mrika"; ka përgatitur 20 platforma regjisoriale dhe ka vënë në skenë 30 pjesë teatrale me grupe diletantësh të klubeve dhe shoqërive të ndryshme, të Shtëpisë së Kulturës Shkodër, qendrat e punës, Shtëpinë e Pionierit, shkollat etj.; është autor i rreth 45 tregimeve e novelave, shumica e të cilave të botuara në revistat e kohës, madje tregimi "Një dhuratë e papritur" është përkthyer në gjermanisht dhe botuar nga albanalogu i shquar Masksimilian Lamberc; ishte filatelist (koleksionin e pullave shqiptare e ka pothuajse të plotë) etj. Më 28 Nëntor 1992 i është dhënë titulli "Artist i Popullit", lajm të cilin s'arriti ta merrte vesh kurrë, pasi po atë ditë vdiq dhe u varros të nesërmen.

Historia e jetës së regjisorit të mirënjohur të skenës dhe pionierit të saj, Andrea Skanjetit mund të konsiderohet edhe si historia e teatrit, mbase edhe e lëvizjes kulturore e artistike të Shkodrës. "Kur flitet për teatër në Shkodër, flitet edhe për Andrea Skanjetin, dhe kur flitet për regjisor Andrean, flitet edhe për teatër"- do të vinte në dukje Tano Banushi, Artist i Popullit. Ai nuk pati një formim profesional, por siç pohonte edhe vetë "mjeshtërinë e teatrit e njoha me anë të përvojës dhe si autodidakt". Ishte njeri me kulturë të gjerë, shumë studioz dhe lexonte në disa gjuhë. Falë talentit të tij dhe pasionit të madh për teatër, ai arriti të kapërcente vështirësitë e mungesës së këtij arsimimi profesional dhe vuri në skenë me dinjitet shumë pjesë, të cilat edhe pas 4-5 dekadash mbahen mend.

Veprimtaria artistike e Andrea Skanjetit, duke qenë mjaft e gjerë dhe e shtrirë në kohë për gati gjysmëshekulli, natyrisht që mund të shihet në këndvështrime të ndryshme e ngushtësisht më profesionale. Dëshiroj të vë në spikamë ato, që shpeshherë, "humbasin" në kujtime, në libra memuarësh, që edhe mund të anashkalohen: intuitën, promovuesin e guximshëm të talenteve, dashamirësin e kujdestarin më të mirë të punës me aktorin.

Andrea Skanjetit i përket merita e madhe se mundi të zbulonte nga lëvizja diletante e të promovonte artistë të shquar të skenës shqiptare, si Tinka Kurti, Artiste e Popullit; Vitore Nino, Artiste e Merituar do ta quante "mësuesi i parë" në shkollën e madhe të artit teatral; Artisti i Merituar Bep Shiroka kujton "Andrea Skanjeti më mori nga "rruga" dhe më futi në teatër, siç duket diçka pau tek unë"; ai bashkëpunoi dhe ishte shok e mik me artistë të njohur të skenës shqiptare etj.

Kam përshtypjen se portretin më të goditur e të sintetizuar për Andrea Skanjetin, e ka vizatuar Artisti i Popullit Tano Banushi. Në kujtimet e tij ai shprehet: "Ti (Andrea) në "estradë", ti në dramë e komedi, ti me melodramën dhe operën, ti deri me Teatrin e Kukullave ku unë kam marrë pjesë ndonjëherë. Pra me pak fjalë siç thotë populli "edhe gurët e sokakut" e kanë marrë vesht se sa kontribut të madh i ke dhanë skenës shkodrane, të cilës i vune bazat e një teatri vërtetë profesionist në të gjitha gjinitë".

Mbiemri Skanjeti për ndonjë mediokër të kohës nuk ka tingëlluar shqiptar. Kështu, njëherë në Tiranë, në kafenenë "Internacional", ku në atë kohë (1921-1922) mblidheshin ministra, deputetë e nëpunës të ministrive, njëri syresh, një babaxhan fanatik ksenofob, u ngrit e tha:

- Zef Skanjeti ( babai i A. Skanjetit-shënim i autorit të shkrimit), që punon si teknik në Ministrinë e Botores, nuk ka mbiemër shqiptar…

Luigj Gurakuqi, me atë humorin e tij të zakonshëm, ia priti:

- E ke gabim, lum miku, më shqiptar se këtë, S'ka njeti…(kund, gjetiu, gjetkë)

 Kujtim Dashi, "Shekulli", 20.08.2007